نصب و جانمایی استاندارد تجهیزات اعلام حریق
طراحی، نصب و جانمایی صحیح تجهیزات اعلام حریق تنها یک الزام قانونی نیست؛ بلکه یکی از مهمترین عوامل حفظ جان و مال ساکنان یک ساختمان محسوب میشود. عملکرد درست سیستم اعلام حریق زمانی تضمین میشود که تمام اجزا مطابق مبحث سوم مقررات ملی ساختمان، استانداردهای سازمان آتشنشانی تهران و استانداردهای بینالمللی مانند NFPA72 نصب و جانمایی شوند.
در این مقاله، به صورت کامل و قدم به قدم اصول صحیح جانمایی و نصب تجهیزات اعلام حریق را بررسی میکنیم تا یک راهنمای کاربردی و قابل استفاده برای مهندسان، ناظران و کارفرمایان باشد.
۱) اصول کلی طراحی و جانمایی تجهیزات اعلام حریق
قبل از ورود به جزئیات نصب، لازم است ساختار طراحی صحیح مشخص شود. مهمترین اصول عبارتاند از:
۱.۱ تحلیل کاربری و تقسیمبندی فضاها
در ضوابط آتشنشانی، نوع کاربری نقش مهمی در تعیین نوع دتکتور و فاصله آن دارد.
برای مثال:
- کاربری اداری → دتکتور دود
- موتورخانه → دتکتور حرارتی
- پارکینگ → دتکتور ترکیبی یا Beam در سقف بلند
- آشپزخانه صنعتی → دتکتور حرارتی + سیستم اطفای مخصوص
۱.۲ رعایت حداقل سطح پوشش
هر دتکتور باید سطح مشخصی را پوشش دهد:
- دتکتور دود: ۸۴ متر مربع
- دتکتور حرارتی: ۵۰ متر مربع
- فاصله استاندارد بین دو دتکتور دود: ۹ متر
- حداکثر فاصله از دیوار: ۵.۳ متر
۲) اصول نصب و جانمایی دتکتورهای دود (Smoke Detectors)
دتکتور دود حساسترین جزء سیستم اعلام حریق است و جانمایی آن باید بسیار دقیق باشد.
۲.۱ ارتفاع نصب
همواره روی سقف نصب میشود، مگر در سقفهای بسیار بلند یا شیبدار که طبق NFPA باید در قسمتهای بالارونده جانمایی شود.
۲.۲ فاصله از دیوار، تیر و موانع
- فاصله از دیوار حداقل ۳۰ سانتیمتر
- نباید در گوشهها و نقاط با گردش هوا کم نصب شود
- زیر داکتهای تهویه یا نزدیک دریچه کولر ممنوع است
- در فضاهای کوچک مثل اتاقهای زیر ۱۰ متر مربع نیز باید اصول پوشش رعایت شود
۲.۳ جانمایی در فضاهای خاص
- در لابیها و سالنهای بزرگ باید به صورت شبکهای چیده شود
- در پارکینگهایی که دود خودرو زیاد است، استفاده از دتکتور دود توصیه نمیشود (نویز هشدار کاذب)
- در محیطهای دارای بخار، گردوغبار یا رطوبت بالا، استفاده از دتکتور دود ممنوع است
۳) اصول نصب و جانمایی دتکتورهای حرارتی (Heat Detectors)
دتکتورهای حرارتی برای فضاهای آلوده، آشپزخانهها، موتورخانهها و مکانهای صنعتی کاربرد دارند.
۳.۱ نوع مناسب دتکتور حرارتی
- Fixed Temperature
- Rate of Rise
- ترکیبی (ترجیح آتشنشانی تهران)
۳.۲ فاصلهگذاری استاندارد
- پوشش هر دتکتور: ۵۰ متر مربع
- فاصله دتکتور تا دیوار: حداکثر ۴.۵ متر
- فاصله بین دو دتکتور: حداکثر ۷ متر
۳.۳ مکانهای ممنوع
- سقفهای بالای ۷ متر (پاسخ بسیار کند)
- فضاهای دارای جریان هوای شدید
- کنار وسایل گرمایشی
۴) جانمایی شستی (Manual Call Point)
شستی اعلام حریق یکی از مهمترین اجزای سیستم است و باید در دسترس مستقیم افراد باشد.
استانداردهای جانمایی شستی:
- ارتفاع نصب: ۱۲۰ تا ۱۴۰ سانتیمتر از کف
- فاصله از در خروج: حداکثر ۱۵ سانتیمتر
- در مسیرهای خروج و پاگردهای پله نصب شود
- در ساختمانهای بزرگ هر ۳۰ متر یک شستی الزامی است
- شستی باید قرمز، دارای LED و دارای پوشش محافظ باشد
۵) جانمایی و نصب پنل مرکزی (FACP)
ویژگیهای محل نصب پنل:
- نزدیک ورودی اصلی ساختمان
- قابل دسترس برای نیروهای آتشنشانی
- دارای تابلو برق مجزا
- دمای محیط بین ۵ تا ۴۰ درجه
- نصب روی دیوار در ارتفاع مناسب برای اپراتور
مکان نصب پنل:
- اتاق سرور
- انبارها
- فضاهای پررفتوآمد
- پشت درها یا پشت اشیاء
۶) جانمایی آژیرها و فلاشرها
استانداردهای نصب آژیر:
- ارتفاع نصب: ۲ تا ۲.۴ متر
- میزان شدت صدا: حداقل ۱۵ دسیبل بالاتر از صدای محیط
- برای پلهها و پارکینگها آژیر مجزا ضروری است
- جانمایی باید بهگونهای باشد که صدای هشدار در همه نقاط قابل شنیدن باشد
فلاشرهای نوری:
- برای فضاهای خواب، ساکنان کمشنوا یا سالنهای بزرگ ضروری است
- در فاصله مناسب از سقف و به صورت قابل رؤیت نصب شود
۷) اصول نصب کابلها، لولهگذاری و زونبندی
۷.۱ کابل اعلام حریق:
- کابل نسوز (FR-Cable) مطابق استاندارد آتشنشانی
- در رایزرهای مستقل عبور داده شود
- از کابل برق فاصله داشته باشد
- اتصالات فقط در جعبه تقسیمهای استاندارد
۷.۲ زونبندی:
- هر طبقه حداقل یک زون مستقل
- در ساختمانهای بزرگ، زونها باید تقسیم منطقی داشته باشند
- مساحت هر زون: حداکثر ۲۰۰۰ متر مربع
۸) جانمایی تجهیزات در سقفهای کاذب و کاذب دوپوسته
- زیر سقف کاذب باید دتکتور مجزا نصب شود
- ارتفاع فضای کاذب نباید بیش از ۸۰ سانتیمتر باشد
- در سقفهای دوپوسته حتما باید دو ناحیه پوشش ایجاد شود
۹) تست، راهاندازی و تحویل نهایی
مراحل تحویل اعلام حریق برای اخذ تأییدیه آتشنشانی شامل:
- تست تکتک دتکتورها
- تست شستیها
- تست آژیر و فلاشرها
- بررسی نقشههای ازبیلت
- تست قطع و وصل تغذیه
- تست عملکرد باتری
- تست تأخیرها و لاگهای سیستم
پس از انجام موفق تستها، کارشناس آتشنشانی تأییدیه نهایی را صادر میکند.
جمعبندی
نصب و جانمایی صحیح تجهیزات اعلام حریق یک فرآیند دقیق و استاندارد است که اگر طبق ضوابط انجام شود، علاوه بر اخذ سریع تأییدیه آتشنشانی، باعث افزایش ایمنی واقعی ساختمان میشود. رعایت اصول پوشش، فاصلهگذاری، زونبندی، انتخاب تجهیزات صحیح و اجرای استاندارد، پایه اصلی یک سیستم قابل اعتماد اعلام حریق است.
دیدگاه خود را بنویسید